Lihoa lantzen

Baserria lanerako eszenatoki eta erreminta iraunkorra izan da. Eraikin bakarrean, itxian eta trinkoan, abereak hazi eta uzta biltzen zen; horrez gain, etxean erabiltzeko objektu ezberdinak sortzen ziren familiaren oinarrizko beharrak asebetetzeko. Erakusketa honetan lihoaren landaretik oihala lortzearen eraldaketa prozesurako erabiltzen ziren tresnak daude ikusgai. Oso zeregin luzea, konplexua eta gogorra zen, nagusiki, baserriko emakumeek, Erdi Arotik XX. mende erdialderarte burutu zutena. Objektu eta tresna hauek 30 urtetan Oiartzungo Goruzaleok taldeak bildu zituen eta gaur egun, Gordailuan gordeak daude.

Liho landarea Igartubeitin      Liho lehorra Igartubeitin


Lihoaren jatorria

Ez dakigu ziur nola etorri zen lihoaren hazia Euskal Herrira, ezta ziur zein garaitakoa den ere, Joxe Migel Barandiaranek orain dela 4.500 urte, Neolitiko garaian, Kaukasotik ekarria zela zioen.  

Liho landare bakoitzak 30-35 zuntz ditu. 7 aldiz loratzen da, lorea urdina du. San Joanetarako biltzen zuten lihoa.

Ereinketa

Aitak bere alabari 11 urtetan ematen zion lur soro puska bat lihoa ereiteko, ondoren, ezkontzarako ehunak eta jantziak prestatzeko. Lihoa bi garaitan, martxoan eta irailean ereiten zen. Irailak 23a, San Lino eguna da. Iraileko lihoa sendoagoa zenez, altuera handiago hartzen zuenez eta zuntza luzeagoa zenez, hobeagoa zen gero haria egiteko. 

Azgarbaketa

Hazia landaretik bereizteko karrama, metalezko orrazia erabiltzen zen.

Karrama Igartubeitiko lihoaren erakusketan

 






Beratzea

Garai batean liñapotzuetan eta hauek desagertu zirenean zinkez eginiko ontzian, beratzen uzten zuten zuntza 10-15 egunetan azalarekin lotzen duen pektosa edo gomazko substantzia desegiteko. Landarea uretatik noiz atera behar zuten jakiteko landare batzuk hartu eta beraien artean igurtzen zituzten, azala erraz banatzen bazen, atera eta lehortzen zituzten.

 Zinkezko ontzia lihoa Igartubeiti

 




Lihoa jo

Egurrezko mazoarekin jo ta jo egiten zuten zuntza atera arte. XIV. mendean, Holandan tranga asmatu zuten, aurrerapen handia ekarri zuen. 

Lihoa jotzeko mazoa Igartubeiti

Lihoa jotzen Igartubeitin
         

Garba lihoaren erakusketa Igartubeitin

 
 
 




Tranga, lihoa txikitzeko erpin finko bat duen erreminta

 

Ezpatatu

Lihoak oraindik lasto asko zuenez, karrakatzeko ezpata-oina erabiltzen zen, hobeto garbitzeko. 

Ezpata liho erakusketa Igartubeitin Ezpatatzen Igartubeitin

 Txarranketa

Txarrantxarekin lastoari bizarrak ateratzen zaizkio, zenbat eta luzeago utzi hobeto. Puskatzen zirenak ere aprobetxatu egiten ziren. Luzeenak alkandorak, atorrak, maindireak egiteko erabiltzen zituzten, motzenak, berriz, zakuetarako, galtzerdietarako. 

Txarrantxa lihoaren erakusketa Igartubeitin   Txarrantxatzen Igartubeitin

Irutea

Haria zutenean, gerriko goruarekin (lehendabizikoa) eta ardatzarekin lihoa hartu, txistua eman eta iruten zuten.  

Leonardo Da Vincik 1.500.urtean ardatza asmatu zuenean, goru makinaren bitartez, lehenago eskuarekin egiten zena hankarekin, pedalarekin egitea ahalbideratuz. 

 

Irutea liho erakusketa Igartubeitin  Gorumakina liho erakusketa Igartubeiti

 

Matazak egitea

Matazak egiteko matasuzkia erabiltzen zen. 

Matasuzkia liho erakusketa Igartubeitin

Hari egostea

Matazak prestatuak zituztenean, garbitzeko lixiba erabiltzen zuten. Ur beroarekin sartu eta poltsa batean sutako hautsa eta usai goxoa emateko erramua sartzen zitzaion. Edozein hautsak ez zuen balio, haritza eta gaztainaren errautsak tintea zuenez ez zuen balio, pagoarena behar zuen tinterik ez zuelako eta potasio asko daukalako. Ur epelarekin hasi, sutondoan, balde batekin bota eta gero eta ur beroago.

 

Lixiba liho erakusketa Igartubeitin

Harilkatzea

Hari pilotak egiteko harilkaria erabiltzen zen. 
 
Harilkaria liho erakusketa Igartubeitin Harilkari lihoaren erakusketa Igartubeitin
 
 

Oihalak

Eraldaketaren ondoren, oihal preziatuak lortzen zituzten, hauekin soinekoak, alkandorak, eskularruak, burukoak, mahai tapizak, paparrak, amantalak ekoiztuz.  

 oihalak liho erakusketa Igartubeitin Oihalak lihoaren erakusketa Igartubeitin