Miriam Montano de Juanek eta Telmo Sánchez Ugaldek lortu dute Galbahe Beka
Igartubeiti Baserri Museoak eta San Telmo Museoak, lankidetzan, Gordailuaren (Gipuzkoako Ondare Bildumen Zentroa) aholkularitzarekin sustatutako etnografia ondarea ikertzeko eta zabaltzeko Galbahe bekaren epaimahaiak aho batez erabaki du bere lehen edizioan Miriam Montano de Juani eta Telmo Sánchez Ugalderi esleitzea beka.
Ikerketa-proiektu honek erleen eta euskal landa-bizimodu tradizionalen arteko harreman historiko-kultural konplexua aztertuko duen erakusketa-instalazio eskultoriko eta etnografiko bat garatzea proposatzen du.
Hala, bi ikerlarien proposamena premisa partekatu batetik abiatzen da. Beraien esanetan, “erleak baliabide-iturri izateaz gain — eztia, argizaria, polinizazioa —, solaskide sinboliko ere izan dira, baserriko bizitzaren zati aktibotzat jotzen zituen kultura-egitura baten barruan. Ikuspegi horretatik, proiektua bat dator Donna Harawayren pentsamenduarekin, bereziki "ahaideak egiteko" [making kin] proposamenarekin, gizakiaz harago, erleengan aliatu ekologikoak ez ezik, lagun afektiboak, memoria-eramaileak eta beste mundu-forma batzuk eraikitzeko subjektuak ere aitortuz”. Sinbolikoaren eta biologikoaren, erritualaren eta sentsorialaren arteko sinkronia da proiektu honen muinetako bat.
Egitasmoak euskal ondare etnografikoa berrinterpretatzea du helburu, bi museoetako bildumen bitartez, erlezaintza, heriotza, argizaria eta hitzaren inguruko praktika sinbolikoak berraktibatuz.
Memoria gorpuzteko gailuak
Telmo Sánchezek garatutako ikerketa-ildoa erlezaintza tradizionalarekiko erlezaintza sinbiotiko horri lotutako objektuetan oinarrituko da. Bere asmoa elementu material eta sinboliko horiek berriz konfiguratzea da, esanahi berriak emateko. Objektu horiek, jatorrizko funtzionaltasunetik abiatuta, gaur egungo narrazioetatik irakurtzeko aukera emango duten azalpen-testuinguruetan birkokatuko dira, genealogia berriak, errituala eta etxekoa ulertzeko beste modu batzuk aztertzeko aukera irekiz. Proiektuaren helburua da artefaktu horiek memoria gorpuztuko gailu gisa aktibatzea, objektuaren materialtasuna proiektatzeaz gain.
Miriam Montanok erleei zuzendutako hitzera bideratuko du bere lana: pertsona maite bat hiltzen zenean xuxurlatzen ziren antzinako formuletara. Bere hurbilketa metodologia etnografiko esperimental batetik abiatzen da, ez dokumentaziora mugatzen dena, baizik eta entzuteko, bilketa afektiboko eta aktibazio poetikoko praktika gisa hedatzen dena. Metodologia honek artxiboa eta asmakuntza uztartzen ditu. Miriamek artxiboko materialekin lan egingo du — argazkiak, idatzizko testigantzak, ahozko dokumentuak — ez erreproduzitzeko, berrinterpretatzeko baizik. Artxiboko irudia eta testua forma material berrietan zatitu, berridatzi eta bergorpuztuko dira.
Ikerketa, sormen tailerra eta argitalpena
Bekak irauten duen sei hilabetetan, ekaina eta azaroa bitartean, ikerketaz gain, zianotipia kolektiboko sormen tailer bat egingo da. Bertan, parte hartzeko dinamika bat ere proposatuko da, eta bertaratutakoek, azaldutako objektuekin interakzioan aritzeaz gain, saiakuntza poetiko labur bat egin ahal izango dute.
Aldi berean, eta ikerketa artistikoaren prozesua amaitzeko, kartografia bisual eta poetiko bat garatuko da argitalpen gisa, Telmo eta Miriamen ikerketa indibidualen emaitzak bilduko dituena. Atlas sentikor horrek eskultura, irudia, artxiboa eta hitza konbinatuko ditu, gizakiaren eta ez-gizakiaren, erritualaren eta garaikidearen, materialaren eta ikusezinaren arteko harremanen berrirakurketa kritikoa eginez.
Montanok gizakiaren eta paisaia abandonatuen edo trantsizioan daudenen arteko elkarrekintza aztertzen du, tentsio sozial eta ekologikoak islatuz. Tresna digital eta analogikoekin lan egiten du, argazkigintzatik bideoraino, bitarteko espazio horien esentzia aldagarria atzemateko. Kultura Ondarearen Kontserbazioan eta Zaharberritzean trebatua (UCM), eta Argazkigintzan eta Narratiba Berrietan master batekin (URJC). MAPFRE Fundazioarekin eta Santander Fundazioarekin lankidetzan aritu da, eta El Local sortu du Madrilen, argazkigintza garaikiderako gune independentea. Gaur egun, 1826 FILM LABen ari da lanean.
Artista eta kultur kudeatzailea da Sánchez. Bere prestakuntza TAI Arteen Unibertsitate Eskolan egin zuen, non Argazkigintza Dokumental eta Artistikoko Masterra egin zuen, eta, aldi berean, La Palma Arte Eskolan, teknika eskultorikoetan espezializatua da.
Lurralde-irudikapenaren problematikari heltzen dio, eta paisaiaren, gizakiaren eta gaiaren arteko tentsioak aztertzen ditu. Argazkigintzaren, eskulturaren eta bideoaren bidez, elementu naturalek eta eraikiek elkarrekin nola hitz egiten duten ikertzen du.
Besteak beste, Festival Jóvenes Creadores Madrid, Seminario de fotografía y periodismo de Albarracín eta Festival Internacional de Jóvenes Artistas y Creadores WeNow jaialdietan saritu dute bere lana.
2020az geroztik, bere praktika artistikoaz gain, ibilbide sendoa egin du kultur kudeaketan.
Gaur egun, KBr Photo Awarden bigarren edizioaren koordinatzailea da. Bere ibilbidean zehar, esperientzia handia lortu du MAPFRE Fundazioa, Hauser and Wirth eta Peggy Guggenheim Bilduma bezalako erakundeetan erakusketak kudeatzen eta koordinatzen.